“Wetenschapper is geen schaap met vijf poten”

Baaijens is heel duidelijk: excellentie blijft het streven voor het wetenschappelijk personeel van onze universiteit. In onderwijs en onderzoek, maar daarnaast ook op andere gebieden. “We hebben als universiteit een verantwoordelijkheid in onderzoek, onderwijs én impact. Met Erkennen en Waarderen willen we veel breder naar ons wetenschappelijk personeel kijken. De bijdragen van iedereen weten te waarderen. Kijken naar diversiteit in wat mensen kunnen en naar wat hun talenten en ambities zijn.”

Waarbij hij benadrukt dat wetenschappers actief moeten zijn in onderzoek én onderwijs. “Veel wetenschappers hebben het gevoel dat ze maar op één ding worden afgerekend en dat is hun onderzoek. Andere zaken, zoals onderwijs, worden hierdoor als minder belangrijk ervaren, terwijl dat de kerntaak van de universiteit is. We willen dat dat een groter belang krijgt en mensen ook waarderen voor de andere activiteiten die ze doen binnen de faculteit”, zegt Baaijens.

Academic citizenship

Hij spreekt daarbij over academic citizenship. “Samen heb je een faculteit en universiteit te runnen. Je hebt mensen nodig die lid zijn van een examencommissie, een beroepscommissie, een benoemingsadviescommissie, et cetera. Ook voor dat soort dingen moet je waardering uitspreken.”

Hoogleraar Jan van Hest is volgens Baaijens een goed voorbeeld van zo’n academic citizen: “Een excellente wetenschapper, maar hij neemt ook andere taken op zich. Hij geeft uitstekend onderwijs, ook aan eerstejaars, en heeft bestuurlijke verantwoordelijkheid genomen. Maar hij neemt bijvoorbeeld geen leidende rol bij onderwijsvernieuwing.” Waarmee Baaijens maar wil zeggen: je hoeft je niet op alles te richten, maar de blik moet wel breder zijn dan op onderzoek alleen. “

In een groep kun je een ongelofelijk grote kracht ontwikkelen die je als individu nooit kunt bereiken

Rector Frank Baaijens

“Natuurlijk kun je niet van mensen vragen dat iedereen overal even goed in is. Maar je kunt er wél voor zorgen dat je een team hebt waarin onderzoek, onderwijs en impact gecoverd zijn. Ik geloof in teamspirit: in een groep kun je een ongelofelijk grote kracht ontwikkelen die je als individu nooit kunt bereiken.”

Evenwichtig beoordelen is de uitdaging

Baaijens realiseert zich dat de uitdaging vooral ligt in hoe je excellentie beoordeelt binnen onderzoek, onderwijs, impact en leiderschap. “Binnen onderzoek beoordelen we al jaren op output, maar daar moeten we nog meer gaan kijken naar kwaliteit en niet alleen naar het aantal publicaties. Ook binnen onderwijs wil je dat mensen een portfolio opbouwen, waarmee ze internationaal kunnen laten zien wat ze aan innovaties hebben bedacht en wat de impact daarvan is. Zodat ze, net als in onderzoek, naam en faam op dat vlak kunnen krijgen.” Baaijens haalt als voorbeeld Rick de Lange aan, die mede op basis van zijn onderwijsinnovaties tot hoogleraar is benoemd.

Onderwijs

Hoe waardeer je mensen die excelleren in onderwijs? “Vooralsnog hebben we twee profielen”, legt Baaijens uit: “De wetenschappers die het accent op onderzoek hebben liggen en daarnaast onderwijs geven. Ze excelleren in onderzoek, maar staan op maandagochtend ook gewoon voor de klas en doen dat prima. Daarnaast heb je mensen die zich meer in het onderwijs ontwikkelen naast hun onderzoek. Zij zijn volop bezig met onderwijsvernieuwing en blinken daarin uit. Ook voor deze wetenschappers moeten loopbaanstappen mogelijk zijn.”

Ook hier moet gezocht worden naar hoe je kunt laten zien wat je gedaan hebt om beoordeeld te worden. Dat zou in een mengvorm van een narratief kunnen zijn: wat is je visie, wat heb je bereikt. Met daarnaast aanwijsbare resultaten, zoals een onderwijsevaluatie, een onderwijsprijs, een publicatie over het onderwijs, waardering van collega’s, internationaal aanzien. “Dat doen we bij onderzoek ook”, zegt Baaijens. “Waarom bij onderwijs niet? Je kunt over challenge-based learning geweldig mooi onderwijsgerelateerd onderzoek doen.”

Leiderschap en team

Van iedereen wordt een vorm van leiderschap gevraagd. “Als je beginnend universitair docent bent, word je niet primair gevraagd om mee te denken over beleid, maar je begeleidt wel studenten”, verduidelijkt Baaijens. Die vorm verandert naarmate de carrière vordert. En er is niet één beste manier van leiderschap; ook hier is diversiteit gewenst.

De eerste, en soms zelfs enige, vraag bij sollicitatiegesprekken is nu nog ‘wat voor onderzoek wil je doen?’. Daar wil Baaijens vanaf. “Bij een hoogleraarbenoeming kijken we nu nog vooral naar de wetenschappelijke output en neem je aan dat die mensen ook leiderschapskwaliteiten hebben. We moeten ze ook vragen naar hun visie op onderwijs en impact, hoe ze omgaan met diversiteit, hoe ze ervoor zorgen dat mensen het beste uit zichzelf halen, hoe ze een veilige werkomgeving creëren. Je kunt ongelofelijk goed zijn in je onderzoek, maar als je je collega’s intimideert en jezelf onttrekt aan facultaire taken, verdien je het dan om hoogleraar te worden? We moeten de juiste elementen vinden waarmee de adviescommissies in de toekomst aan de slag kunnen.”

Binnen Erkennen en Waarderen schrijven wetenschappers een statement over hun begeleiding of leiderschapskwaliteiten als onderdeel van het narratieve gedeelte van hun cv. Hoe collegiaal ben je, hoe begeleid je studenten en promovendi, hoe besteed je aandacht aan teamspirit, hoe geef je elkaar feedback?

Het hebben van een uitgebalanceerd en divers team is belangrijk. “Je probeert meer gebruik te maken van elkaars talenten om als groep vooruit te kunnen. Als een wetenschapper goed is in wetenschapscommunicatie, zou je dat als core competence kunnen zien. Hetzelfde geldt als iemand heel gedreven is in onderwijsinnovatie. Als het past binnen het team, dan kun je je op dat gebied verder ontwikkelen. Dat biedt meer flexibiliteit dan zeggen ‘we waarderen je alleen voor je onderzoekskwaliteiten’. Dat is wat we proberen te doen met Erkennen en Waarderen. Mensen breder waarderen.”

Impact en open science

Hoe beoordeel je wat de impact van iemands werk is? Baaijens: “Alle activiteiten die impact genereren voortkomend uit onderzoek vallen hieronder. Het gaat dus breder dan het aantal publicaties of citaties dat eruit voortvloeit. Daarbij kun je denken aan de patenten die iemand heeft vastgelegd, of een eigen onderneming die iemand is gestart. Of nieuwe richtlijnen die iemand heeft ontwikkeld die door bijvoorbeeld het RIVM gebruikt worden, of dat je wordt ingehuurd door een bedrijf naast je werk aan de universiteit. We moeten vooral ook ervaring opdoen met wat wij belangrijk vinden, en wat niet. Dat gaan we met peer review doen; collega’s uit het veld moeten beoordelen of het bijzonder is wat mensen doen, dat kun je niet altijd op voorhand beschrijven”.

Daarnaast moet er oog zijn voor de waarde van open science. “Het is moeilijk te rechtvaardigen dat door de samenleving gefinancierd onderzoek achter een betaalmuur verdwijnt. Beschikbaar stellen van data is cruciaal voor validatie van onderzoek, en de snelheid waarmee het onderzoek evolueert. De huidige COVID19-pandemie heeft het belang hiervan wederom onderstreept. Er zijn ook onderzoekers die ongelofelijk interessante data hebben verzameld, netjes gerangschikt en open voor iedereen om te gebruiken. Dat is geen publicatie, maar als zoveel mensen er gebruik van kunnen maken, levert het wel een belangrijke bijdrage aan onderzoek. Ook dat moet je waarderen.”

Waar staan we nu?

Baaijens is een van de opstellers van het plan van Erkennen en Waarderen van universiteitenkoepel VSNU. Eind 2019 verscheen de voorzet Room for everyone’s talent, dat omarmd is door alle Nederlandse universiteiten en onderzoeksinstituten. Elke universiteit legt eigen accenten en rolt het plan uit in haar eigen tempo. De TU/e-taskforce Erkennen en Waarderen heeft in het voorjaar zes sessies met zo’n honderdvijftig wetenschappers gehouden om te horen wat zij ervan vinden. Voor de zomer zijn daarnaast verdiepende sessies met de drie interfacultaire commissies (IFC) - Engineering, Basic Sciences en Humans, Technology, Management and Design - gehouden.

“We hebben zes uitgangspunten geformuleerd en gaan hierover na de zomer verder in gesprek met de interfacultaire commissies. Ik hoop dat we na deze gesprekken een pakket hebben waarvan zij zeggen ‘hiermee kunnen we mensen beter evalueren en waarderen’.”

De gesprekken met de IFC’s zijn essentieel voor de invoering van Erkennen en Waarderen, benadrukt Baaijens. “Daarin zitten de mensen bij de faculteiten die het systeem in de praktijk gaan gebruiken. Daarom moeten we zoveel mogelijk een gedeelde visie en implementatie ontwikkelen met die commissies. Als je wetenschappers in die adviescommissies hebt zitten die alleen het aantal publicaties belangrijk vinden, dan kom je nergens. Als zij ook overtuigd zijn dat dit de juiste weg is, kunnen we samen met hen stappen zetten naar implementatie. Dan pas komt er verandering.”

Het zou mooi zijn als we andere gesprekken gaan voeren met onze wetenschappers

Rector Frank Baaijens

Een belangrijk punt dat Baaijens meenam uit de verschillende sessies over Erkennen en Waarderen is dat het gaat om méér dan het bevorderen van wetenschappers. Niet iedereen wil of kan hetzelfde functieniveau bereiken. Het is heel belangrijk dat we de bijdrage van iedereen erkennen en waarderen. Samen zijn en maken we de universiteit.”

Die waardering mag ook uitgesproken worden, heeft Baaijens zelf geleerd in de loop der jaren. “In de wetenschap zitten heel veel microwaarderingsmomentjes: als een student afstudeert, een onderzoeker promoveert, een publicatie geaccepteerd wordt, als je een grant binnenhaalt. Stuk voor stuk momenten waarop je van buitenaf waardering krijgt voor je werk. Ik ben zelf altijd bezig met de volgende stap, what’s next? Binnen mijn groep bij Biomedical Engineering kreeg ik wel eens terug dat je eerst je succes mag vieren voordat je weer doorgaat. En dat ook uitspreekt naar elkaar. Want je kunt je werk nog zó leuk vinden, maar als je daar nooit een keer waardering voor krijgt, al is het maar een compliment, dan gaat dat knagen.”