'Ik wens studenten liefde voor zichzelf toe'

Goed beschouwd heeft Portegies (36) in zijn puberjaren al ervaren wat het is om docent te zijn, want hij gaf training bij zijn zwemclub. Leuk heeft hij lesgeven altijd gevonden en als TU/e-student (Technische Wiskunde en Technische Natuurkunde) was hij al actief in de leslokalen als student-assistent. Na een promotie aan de New York University en een postdoc aan het Max Planck Instituut in Leipzig keerde hij terug naar Eindhoven en werd universitair docent bij Mathematics & Computer Science.

Struikelvakken

Hij is er verantwoordelijk voor de vakken Analysis I en Analysis II. Deze vakken zijn erg moeilijk, vooral omdat studenten een nieuwe vaardigheid moeten ontwikkelen: het leveren van wiskundige bewijzen. Dit zijn waterdichte argumentaties om te laten zien dat een wiskundige bewering waar is. Het kost tijd en moeite om deze vaardigheid onder de knie te krijgen, en studenten komen zichzelf vaak tegen, bijvoorbeeld in de vorm van faalangst en motivatieproblemen.

Ik hoop te voorkomen dat studenten die met iets moeilijks bezig zijn, zich laten afleiden, bijvoorbeeld door social media of gedachtes dat ze ‘er ook helemaal niks van kunnen’

Jim Portegies, UD Mathematics & Computer Science

Portegies heeft veel aan de vakken veranderd, niet omdat ze niet goed liepen, “maar omdat het goed is om een vak af en toe te vernieuwen en aan te passen aan de beleving van studenten”. Hij stelt bij iedere collegereeks een feedbackgroep aan en praat wekelijks met de studenten over hun ervaringen.

Waterproof

“Ik heb duidelijker en explicieter gemaakt wat er nou eigenlijk van studenten wordt verwacht als ze wiskundige bewijzen moeten leveren. Daarvoor heb ik stappenplannen geschreven en - met anderen - de educatieve software Waterproof ontwikkeld waarin studenten het schrijven van bewijzen kunnen oefenen. Ook heb ik een dictaat geschreven dat het leerboek vervangt, en daarvan hoor ik wel dat studenten dat erg waarderen. Maar misschien nog wel het belangrijkst is dat ik in het college expliciet met de studenten praat over hun ervaringen en worstelingen.”

Welzijn

Portegies blijft bespreekbaar houden dat wiskunde “en allerlei zaken buiten de studie net zo goed” lastig kunnen zijn. “Als jong mens loop je op de uni misschien voor het eerst tegen je grenzen aan. Ik wil studenten graag vertellen dat het niet erg is dat je een of twee uur of meer worstelt met of zelfs volledig vastzit op een wiskundig bewijs. Dat die uren zelfs als heel goed bestede tijd kunnen worden gezien. Het hoort bij het leerproces. Allow yourself to get stuck.” Maar hoe doe je zoiets? Hoe raak je niet verzand in de woorden van je innerlijke criticus? “Wat heel erg kan helpen is om in al je worstelingen aardig te blijven voor jezelf.” Een stokpaardje van hem past daar goed bij: “Wiskundigen hoeven zichzelf niet te bewijzen.”

Analyse-yoga

Hoe kan hij als docent zorgen dat de student er wel bij blijft? Toen studievereniging GEWIS Portegies vroeg hun leden voor te bereiden op hun hertentamen, bedacht hij analyse-yoga. Nee, dat gaat niet op een matje in het studentensportcentrum, het is een serieuze bijeenkomst in een collegezaal waarin hij probeert studenten te helpen om vriendelijkheid voor zichzelf te ontwikkelen en om zichzelf toe te staan om vast te zitten. De crux is om je te blijven concentreren terwijl je met iets moeilijks bezig bent.

Ik wil studenten graag vertellen dat het niet erg is dat je een of twee uur of meer worstelt met of zelfs volledig vastzit op een wiskundig bewijs

Jim Portegies

“Ik probeer de studenten individueel te laten werken aan vraagstukken en telkens weer te zorgen dat hun aandacht terug wordt gebracht naar de opgave. Ik hoop te voorkomen dat studenten die met iets moeilijks bezig zijn, zich laten afleiden, bijvoorbeeld door social media of gedachtes dat ze ‘er ook helemaal niks van kunnen’.” Deze manier van lesgeven is niet beperkt gebleven tot het verzoek van GEWIS, maar gebruikt Portegies nu regelmatig.

Namen noemen

Wat hij ook belangrijk vindt, is het persoonlijk maken van de hoorcolleges die door honderden bachelorstudenten tegelijk gevolgd worden. “Ik doe mijn best zoveel mogelijk namen te leren kennen en vind het fijn om met studenten te praten. Ik hoop dat ze zien dat ik graag door hen benaderd word.”

Portegies heeft geen tips voor collega-docenten. “Ik vind het moeilijk om in de positie te gaan zitten dat ik zou weten hoe het moet. Heel veel docenten zetten zich enorm in voor het onderwijs, met ieder een eigen stijl en dat is maar goed ook.” Het zou wel goed zijn om studentenwelzijn meer expliciet op te nemen in het onderwijs, denkt Portegies. “Het is goed om met collega’s én studenten te praten over in hoeverre en hoe we dat willen doen.”

Metta Mathematics

Veel van de onderwerpen die Portegies hierboven noemde, hebben een oorsprong in de Oosterse filosofie. Sinds een bevriende collega in Leipzig hem een boek gaf over zenboeddhisme, denkt hij daar veel over na. Liefdevol vriendelijk zijn voor jezelf en anderen wordt in deze filosofie metta genoemd en Portegies bedacht het begrip Metta Mathematics. “Het is de hoofdlijn in wat ik probeer te doen met de studenten. Open zijn, warm zijn, anderen in hun waarde laten, en studenten helpen inzien dat ze, onafhankelijk van academische prestaties, goed zijn zoals ze zijn.”

Dit artikel is geschreven door Cursor.