Nieuwe hoogleraar wetenschapscommunicatie wil mooie kanten laten zien van ‘abstracte’ natuurkunde

“Vooral sinds de 17e eeuw hebben de natuurwetenschappen  geleid tot indrukwekkende kennis over onze plek in onze kosmos, en tegelijk onze levensstijl drastisch veranderd”, aldus Van der Heijden. “De toenemende kennis heeft ook enorme specialisatie veroorzaakt. Dat maakt het steeds lastiger om elkaar te begrijpen. Dat geldt zowel voor wetenschappers onderling, als voor wetenschappers en niet-wetenschappers. Tegelijk is het onderlinge gesprek essentieel, en het is daarom belangrijk om te onderzoeken wat in die communicatie wel werkt en wat niet.”

Continuïteit

Van der Heijden hoopt vooral op meer continuïteit in de communicatie, waarbij je voor langere tijd een band opbouwt met gesprekpartners. “Dus niet nu eens een podcast, en dan na een tijd weer een leuk interactief spel. En: óók laten zien wat onderzoek doen inhoudt.” Natuurkunde geldt volgens haar vaak nog als abstract en moeilijk vak. “Ik wil laten zien dat het ook een heel mooi, prachtig vak is.”

De nieuwe hoogleraar, die op 1 december formeel is begonnen, kijkt uit naar de komende vijf jaar in Eindhoven. “De TU/e is voor mij, met mijn achtergrond in de deeltjesfysica en de wetenschapsjournalistiek, een nieuwe wereld. De technische universiteit heeft zijn wortels middenin de samenleving, en er werken mensen die echt de wereld willen verbeteren. Ik ben blij dat ik daaraan met mijn onderzoek en onderwijs kan bijdragen. Maar de komende tijd ga ik vooral luisteren!”

Outreach

Ook decaan Gerrit Kroesen van de faculteit Applied Physics benadrukt de maatschappelijke betekenis van de nieuwe leerstoel.

“Wij hebben als universiteit niet alleen de opdracht om studenten op te leiden, maar ook de Nederlandse samenleving. Wetenschapscommunicatie speelt daarbij een onmisbare rol. Margriet van der Heijden heeft een uitgebreide staat van dienst als het gaat om het communiceren van wetenschappelijk onderzoek. Ook heeft ze goede ideeën hoe we hierin als faculteit de volgende stap kunnen zetten, onder meer op het gebied van talentontwikkeling. We zijn dan ook erg blij met haar benoeming!”

De leerstoel past in een breder programma van de faculteit Applied Physics op het gebied van outreach, dat er onder meer op is gericht Nederlandse scholieren en hun ouders te interesseren voor natuurkunde.

Deeltjesfysica

Margriet van der Heijden heeft een achtergrond als deeltjesfysicus. Tijdens haar promotieonderzoek werkte ze vier jaar bij het CERN in Geneve, waar ze promoveerde op quarks en hun onderlinge wisselwerking.

Na nog ruim twee jaar in de deeltjesfysica  als postdoc, koos ze voor een carrière in de wetenschapsjournalistiek. Ze werkte onder meer voor Het Parool en NRC, waar ze schreef over wiskunde, natuurkunde en sterrenkunde. Ook verzorgde ze jarenlang de kinderpagina achterop het wetenschapskatern van NRC.

In 2021 stond haar dubbelbiografie over de natuurkundigen Paul Ehrenfest en Tatiana Afanassjewa op de shortlist van de Libris Geschiedenis Prijs. Ook schreef ze dit jaar een serie portretten van vrouwelijke natuurkundigen voor het Nederlandse Tijdschrift voor Natuurkunde. Behalve aan de TU/e geeft Margriet ook les aan Amsterdam University College.

Leerstoelen

Behalve in Eindhoven heeft de Nederlandse Natuurkunde Vereniging ook een leerstoel communicatiewetenschap ingesteld aan de Universiteit Leiden. Daar gaat natuurkundige Ivo van Vulpen, onder meer bekend van de muurformules die sinds 2015 verschillende gebouwen in Leiden sieren, aan de slag als bijzonder hoogleraar.

Met de leerstoelen wil de NNV natuurkundestudenten motiveren een brug te slaan tussen de wereld van de wetenschap en de samenleving. “Goede wetenschapscommunicatie is van groot belang. Helder over brengen naar de samenleving wat wetenschap is en wat de resultaten van wetenschap zijn, verdienen daarom aandacht”, aldus NNV-directeur Noortje de Graaf.

Van der Heijden en Van Vulpen zullen bij de invulling van hun leerstoel verkennen hoe ze met elkaar kunnen samenwerken. Het gaat in beide gevallen om een aanstelling van een dag per week voor de komende vijf jaar.