In Memoriam | Armin Kohlrausch

Prof.dr. Armin Kohlrausch (1953) was een vooraanstaand wetenschapper op het gebied van de psychoakoestiek en multisensorische perceptie. Hij studeerde fysica in Göttingen en specialiseerde zich op het gebied van de akoestiek. Hij ontving zijn PhD in 1984 op het gebied van perceptuele aspecten van geluid van de Georg-August-Universität Göttingen, alwaar hij tot 1990 werkzaam was aan het Drittes Physikalisches Institut.

Vanaf 1991 ging hij werken bij het Instituut voor Perceptie Onderzoek (IPO) - een publiek-private samenwerking tussen Philips Research (destijds NatLab) en de TU/e - en vanaf 1998 combineerde hij een positie bij Philips Research met een hoogleraarschap op de TU/e op het gebied van auditieve en multisensorische perceptie, als lid van de Human-Technology Interaction (HTI) groep van de Faculteit IE&IS. Hij ging in 2016 met pensioen bij Philips, en in 2020 met emeritaat. Armin bleef echter actief als onderzoeker, begeleider en zeer gewaardeerd lid van onze academische gemeenschap.

Een veelzijdig wetenschapper

Armin was een veelzijdig wetenschapper. Een belangrijke component was het onderzoek naar het ruimtelijk horen. Daarin heeft hij met zijn studenten veel bijgedragen aan het begrijpen waarom we met twee oren bepaalde geluiden zoveel beter horen dan met één oor, en wat precies de grenzen zijn aan die verbeterde waarneming. Dit begrip heeft later sterk bijgedragen aan de ontwikkeling van een nieuw type audio-codeeralgoritme dat bij Philips NatLab ontwikkeld werd.

Maar Armins bijdragen reiken veel verder. Hij is een van de pioniers bij het modelleren van het menselijk gehoor, waarbij hij samen met zijn studenten modellen ontwikkelde die functioneren als een artificialobserver, waardoor deze modellen veel algemener inzetbaar waren dan voorheen. Ook publiceerde Armin veelgeciteerde papers over de waarneming van audiovisuele synchronie en identificeerde hij verschillende nieuwe factoren die daarbij van invloed zijn.

Armins nieuwgierigheid was echter nog breder, hij hield zich onder andere ook bezig met de waarneming van zaalakoestiek, de eigenschappen van geluiden op intensivecare-units in ziekenhuizen, Music Information Retrieval, en de geschiedenis van de psychoakoestiek.

Armin ontving voor zijn werk brede erkenning en waardering. Hij was Fellow van de Acoustical Society of America, en Associate editor van het toonaangevende Journal of the Acoustical Society of America, alsook van het Journal of the Association for Research in Otolaryngology en van Acta Acustica united with Acustica. Hij ontving in 2017 de eervolle Helmholtz Medaille, de hoogste onderscheiding van het Deutsche Gesellschaft für Akustik (DEGA), voor zijn uitzonderlijke bijdragen aan de psychoakoestiek, het modelleren van het menselijk gehoor, en multisensorische perceptie. In 2019 werd hij benoemd tot erelid van DEGA.    

Een toegewijde begeleider en wetenschappelijke mentor

Voor zijn studenten was Armin een enorm toegewijde begeleider en wetenschappelijke mentor. Zijn scherpe analytische inzicht en aanpak heeft menig, misschien nog niet zo goed doordacht idee van zijn studenten, vriendelijk in twijfel getrokken, om dan samen tot dieper inzicht te komen en echt sterke nieuwe hypothesen en theorieën te ontwikkelen.

Een bijzonder mens

Armin was bovenal een bijzonder mens. Met zijn opvallende verschijning - lang grijs-wit haar, volle witte baard - oogde hij in zeker opzicht als een prototypische, ouderwetse hoogleraar, inclusief charmant Duits accent. Toen mijn kinderen nog jong waren, zagen ze hem aan voor een off-duty Sinterklaas, interessant en indrukwekkend, een rol die hij met een knipoog omarmde. Armin was warm, vriendelijk, wars van opsmuk en hiërarchie, en oprecht geïnteresseerd in de mensen en de wereld om hem heen. Voor hem geen Twitter, LinkedIn of Facebook, maar echt menselijk contact in de echte fysieke wereld - liefst informeel, bij de lunch, of ’s avonds bij een maaltijd of een goed glas wijn.

Hij kwam met regelmaat bij zijn promovendi en collega’s op kantoor binnenvallen, met een brede lach en een terloops “heb je even?”. Daarna vloog er met gemak een uur voorbij waarin alles kon passeren, van diepgaande wetenschappelijke discussies tot persoonlijke anekdotes over zijn neefjes en nichtjes in Duitsland, op wie hij gek was. Hij hield van muziek en van samen musiceren - hij heeft met zijn basstem en viool menig feest, huwelijk en promotieplechtigheid luister bijgezet.

Armin was ook natuurliefhebber en een fervent wandelaar en fietser. In zijn jonge jaren trok hij op uitgebreide wandel- en fietsvakanties samen met zijn vrouw Claudia door Scandinavië en bezocht met regelmaat zijn geliefde Waddeneilanden. Hier keerde hij jaarlijks terug, eerst samen met Claudia, en na haar overlijden in 2015, ook alleen.

In de jaren na zijn pensioen is Armin heel actief gebleven, zowel als wetenschapper als in het sociale leven. Hij kreeg links en rechts uitnodigingen voor lezingen en keynotes, en ontving veel waardering voor zijn werk. Tijdens ons laatste HTI-groepsuitje afgelopen jaar deelde hij met collega’s hoe blij hij was met de grote variatie en balans in rollen en activiteiten - het ene moment mocht hij schaakles geven aan zevenjarige kinderen op de schaakclub, het volgende moment zat hij in een IEEE-commissievergadering over audio-engineering en menselijke perceptie, dan weer had hij een gastoptreden als Perkamentus in een videoproductie van zijn neefjes en nichtjes.

Hij genoot van het leven, en deelde daarin ruimhartig met anderen. Na jaren van online vergaderen en hybride conferenties voelde het goed dat hij weer fysiek kon deelnemen aan zijn meest geliefde conferentie in Duitsland. Ik stel me voor dat zijn laatste bewuste gedachte die van verbinding met anderen is geweest. We gaan hem missen.

Mede namens zijn (oud)collega’s en vrienden van HTI en TU/e,

Wijnand IJsselsteijn