‘Integriteit moet meer aandacht krijgen aan onze universiteit’

Integriteit. Een woord dat vele gedaantes kan aannemen en dat op alle plekken en in alle lagen aan onze universiteit speelt. De bottom line van dit containerbegrip is voor Ingrid Heynderickx “dat je op een fijne, eerlijke en respectvolle manier met elkaar en de buitenwereld kunt samenwerken”. Dat geldt voor iedereen aan de TU/e: studenten, wetenschappelijke staf en ondersteunend personeel.

Heynderickx heeft in de eerste maanden dat ze actief is als ambassadeur integriteit van de TU/e ondervonden dat integriteit een ongelofelijk breed begrip is. En dat je in veel gevallen wetenschappelijke of business integriteit niet los kunt zien van sociale veiligheid. Dus richt ze zich op integriteit in de breedste zin van het woord. Daaronder vallen organisatie-integriteit, wetenschappelijke integriteit, inclusiviteit en sociale veiligheid. “Dat hoort allemaal bij een veilige en verstandige manier om met elkaar samen te werken en te communiceren.”

Altijd een grotere context

Heynderickx: “Ik geloof dat je bovengenoemde soorten van integriteit niet los van elkaar kunt zien. Bij veel situaties waar integriteit onder druk staat, gaat het om een combinatie van die factoren. Als er bijvoorbeeld discussie is over het vermelden van een medeauteur bij een publicatie, blijkt daar vaak meer achter te zitten. Bijvoorbeeld een gebrek aan begeleiding. Je kan dan het ene niet oplossen zonder het andere. Er is altijd een grotere context, maar die komt niet altijd direct naar boven in een conflict.”

Een ander voorbeeld: “Stel dat binnen een groot project twee mensen dezelfde resultaten claimen. Als je daarover kunt praten, kom je er vaak samen wel uit. Wanneer er een machtsverhouding is en iemand op zijn/haar strepen gaat staan, is dat niet alleen wetenschappelijk niet-integer, maar ook sociaal onveilig”. Heynderickx wil maar zeggen: de verschillende kanten van integriteit, hangen bij een conflict altijd nauw met elkaar samen.

Een gesprek wordt moeilijk, zo niet onmogelijk, als mensen zeggen ‘ik ken mijn waarden wel, maar ik ga er toch overheen’.

Ingrid Heynderickx, ambassadeur integriteit

“Integriteit is voor mij als mens en als wetenschapper hetzelfde. Je zou willen dat iedereen een goed eigen moreel kompas heeft van wat wel en niet hoort, zodat je op een fijne en eerlijke manier kunt samenwerken. Die waarden kunnen van mens tot mens verschillen, maar daar kun je op een respectvolle manier met elkaar over in gesprek gaan. Zo’n gesprek wordt moeilijk, zo niet onmogelijk, als mensen zeggen ‘ik ken mijn waarden wel, maar ik ga er toch overheen’. Als mensen bewust een grens opzoeken of er overheen gaan, kan dat veel schade brengen aan mensen en een organisatie.”

Cultureel bepaald

Een deel van wat je wel of niet integer vindt, hangt samen met cultuur. Heynderickx, zelf van Vlaamse komaf, geeft een voorbeeld tussen België en Nederland: “In Nederland vinden we het integer om open en eerlijk te zijn. In België daarentegen is het helemaal niet integer om dingen recht voor zijn raap te zeggen. Dan schoffeer je mensen.”

Daarnaast veranderen culturen, en daarmee ook sommige normen. “Vroeger was het heel gebruikelijk om elkaar aan te raken tijdens een gesprek. Tegenwoordig zijn mensen daar voorzichtiger in, omdat het niet voor iedereen gewenst gedrag is. Maar sommige waarden en schendingen ervan blijven natuurlijk wel bestaan. De norm ‘gij zult niet stelen’, zal altijd wel blijven.”

Ik wil graag dat er iéts gebeurt, al zijn het kleine stappen. Als het maar zichtbaar is.

Ingrid Heynderickx, ambassadeur integriteit

Bij een onderwerp als integriteit, met zoveel raakvlakken en zonder heldere kadering, ligt het gevaar op de loer dat er continu dingen bij komen. “Daarmee maken we het onderwerp zo groot en complex dat het onoplosbaar lijkt, dat werkt voor mij soms verlammend.”

Heynderickx, oud-decaan van Industrial Engineering & Innovation Sciences, is een doener, iemand die stappen vooruit wil zetten. “Ik wil graag dat er iéts gebeurt. Dat mogen ook kleine stappen zijn, als ze maar zichtbaar zijn. Die stappen zijn misschien nog niet optimaal, en er moeten dan nog vervolgstappen achteraan komen, maar laten we ergens beginnen.”

Eén loket, een knop

Die eerste, zichtbare stap is voor haar de komst van een loket voor alles rondom integriteit. Dat moet voor de zomervakantie gerealiseerd zijn. “Hoe dat loket eruit moet zien, is nog niet uitgekristalliseerd, maar het zou een online knop kunnen zijn waar mensen vragen en problemen rond integriteit kunnen melden. Die melders moeten dus niet ook nog eens hoeven te bedenken bij welke instantie ze moeten aankloppen. Wat er precies speelt en bij wie ze dan moeten zijn, dat zoeken wij aan de achterkant wel uit. Het belangrijkste is dat mensen weten dat ze bij dit loket terecht kunnen met hun verhaal. Ik wil het makkelijker maken om je te melden.”

Onze gemeenschap moet met de druk op één knop vragen en problemen rond integriteit kwijt kunnen. Wij zoeken aan de achterkant wel uit wie hen het beste kan helpen.

Ingrid Heynderickx, ambassadeur integriteit

Die melding zou terecht kunnen komen bij bijvoorbeeld de vertrouwenspersonen van de TU/e. “Zij hebben de kennis en kunnen goed inschatten waar iets thuishoort. Gaat het om wetenschappelijke integriteit, is het iets voor de klachtencommissie, of gaat het om een arbeidsconflict en moet er een jurist naar kijken?”

Leren van rapportages

Achter het loket moet natuurlijk een backoffice komen, dat zorgt voor afhandeling van meldingen. Maar ook voor bijvoorbeeld rapportages hiervan, en wat we als organisatie kunnen leren uit de samenvattingen van die rapportages. Nu maakt elke bij integriteit betrokken functie nog een eigen jaarverslag. “Het is duidelijker als je één rapportage met aanbevelingen krijgt, en makkelijker om daar als organisatie mee aan de slag te gaan.”

Veel werk verzet

Heynderickx benadrukt: “Er is al veel werk verzet in de afgelopen jaren. Er zijn, versnipperd over afdelingen, allerlei mensen bezig met integriteit. Bij Education and Student Affairs doen ze dat voor studenten, bij HRM voor het personeel en General Affairs houdt zich bezig met wetenschappelijke integriteit. Daarnaast hebben we vertrouwenspersonen, een ombuds voor medewerkers en een voor studenten, een PhD- en EngD-counselor, hulplijnen voor studenten. Maar recent worden er meer linkjes gelegd zodat al die acties ook een coherenter geheel vormen.”

Er is al veel gedaan op het gebied van integriteit. Ik wil dat samenbrengen en er een mooie, grote strik omheen doen, zodat dat werk heel zichtbaar wordt voor iedereen.

Ingrid Heynderickx, ambassadeur integriteit

Samenbrengen

Ze ziet het als haar missie om alles samen te brengen, zichtbaar te maken en te ontsluiten voor de TU/e-gemeenschap. “Ik wil er een groot geheel van maken, in beleid en beeld. En er een mooie strik omheen kunnen doen die iedereen ziet. Samengebracht krijgt het onderwerp meer zichtbaarheid en waarde dan alle losse componenten.”

Bovendien vindt ze het belangrijk om de mensen die bezig zijn met integriteit te laten weten en voelen dat hun werk belangrijk is. “Zij hebben de kennis en kunde. Ze werken al aan zaken die nog onvoldoende in zicht zijn. Ik ben er alleen maar om het te coördineren, en te zorgen dat hun werk zichtbaar wordt. Dan is mijn missie geslaagd.”